برابر نص صریح قانون اساسی شک نمی توان کرد که ایفای این نقش و ماموریت مستلزم شناخت و بصیرت خانواده بزرگ سپاه (سپاه و بسیج) از انقلاب، دستاوردهای ارزشمند آن، آسیب ها و تهدیداتی که متوجه آن بوده و یا خواهد بود. راههای مقابله با مخاطرات و تهدیدات و همچنین هوشیاری و آمادگی مستمر، عالمانه و همه جانبه در عرصه های مختلف است همین خصوصیت سپاه را از سایر نیروهای ه مسلح متمایز ساخته است.
انقلاب اسلامی در ایران به دلیل تأثیرگذاری و قدرت الهام بخشی آن یک انقلاب منحصر به فرد دینی در جهان امروز است. توان تأثیرگذاری بالای آن بر مهندسی افکار عمومی و قدرت الهام‌بخشی آن با پشتوانه اسلام اهل بیت (علیهم السلام) موقعیت ویژه‌ای را برای نظام جمهوری اسلامی ایجاد کرده است. بر این اساس انقلاب اسلامی با ماهیت دینی و شعارها و گفتمان مکتبی خود و در مواجهه با تهدیدات ابرقدرتهای شرق و غرب سلطه‌گر که این انقلاب را مانع جدی سلطه و جهان گشایی در سراسر جهان می‌دید، جمهوری اسلامی به نهادهایی نیازمند بود که بتواند نیازهای انقلاب را در زمینه‌های گوناگون خصوصاً در برابر هجمه‌های دشمنان داخلی و خارجی پاسخ دهد از این رو یکی از دستاوردهای بزرگ نظام اسلامی تأسیس نهاد مقدس سپاه بنا به فرمان حضرت امام خمینی (ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی بود که با حضور عده‌ای از جوانان انقلابی و پیرو راستین معظم‌له پایه‌ریزی گردید.
اصولاً نیروهای مسلح در نظام‌های سیاسی با هدف پاسداری از تمامیت ارضی و استقلال نظامها تشکیل می‌گردد اما در نظام جمهوری اسلامی بر اساس اصل 150 قانون اساسی فلسفه و کارکرد وجودی سپاه، پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن تلقی گردید:
اصل 150 «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پا بر جا می‌ماند. ...»
برابر نص صریح قانون اساسی شک نمی توان کرد که ایفای این نقش و ماموریت مستلزم شناخت و بصیرت خانواده بزرگ سپاه (سپاه و بسیج) از انقلاب، دستاوردهای ارزشمند آن، آسیب ها و تهدیداتی که متوجه آن بوده و یا خواهد بود. راههای مقابله با مخاطرات و تهدیدات و همچنین هوشیاری و آمادگی مستمر، عالمانه و همه جانبه در عرصه های مختلف است همین خصوصیت سپاه را از سایر نیروهای ه مسلح متمایز ساخته است.
همچنین به استناد اساسنامه سپاه پاسداران مصوب 15/6/1361 مجلس شورای اسلامی (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی است تحت فرماندهی عالی رهبر معظم انقلاب که هدف آن نگهبانی از انقلاب اسلامی،دستاوردهای آن وکوشش مستمر در راه تحقق آرمانهای الهی وگسترش حاکمیت قانون طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و تقویت بنیه دفاعی جمهوری اسلامی از طریق همکاری با سایر نیروهای مسلح و آموزش نظامی و سازماندهی نیروهای مردمی میباشد).
فصل دوم اساسنامه در قالب 10ماده و دو تبصره به تشریح ماموریت سپاه ، حیطه و چگونگی انجام آن اشاره دارد « مبارزه قانونی با عوامل و جریان هایی که در صدد خرابکاری، براندازی نظام جمهوری اسلامی، و یا اقدام علیه انقلاب اسلامی ایران می باشند». « مبارزه قانونی با عواملی که با توسل به قوه قهریه در صدد نفی حاکمیت قوانین جمهوری اسلامی باشند».
بر این اساس یک تفاوت ماهوی بین سپاه و دیگر نیروهای مسلح وجود دارد. که رسالت و مأموریت سپاه متفاوت از دیگران بوده و بر این اساس سپاه به عنوان بازوی توانمند ولایت و رهبری آماده پاسداری از حاکمیت جمهوری اسلامی در همه عرصه‌های مورد نیاز بوده است.
انتخاب روز پاسدار در روز ولادت سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) از سوی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی به دلیل اتصاف روحی و اخلاقی پاسداران به امام حسین (ع) بوده که در طول سه دهه گذشته انقلاب اسلامی به دلیل روحیه شهادت‌طلبی و انقلابی و جان فشانی پاسداران برای جمهوری اسلامی، افتخار دریاف مدال ویژه: «اگر سپاه نبود کشور هم نبود.» را از بینان‌گذار نظام جمهوری اسلامی دریافت کردند.
شاخصه‌های سپاه
ویژگی و شاخصه‌های برجسته سپاه را در چند محور می‌توان خلاصه کرد:
1- تبلور ارزشها و معیارهای دینی: پاسداران به عنوان نیروهای متدین و انقلابی امتیاز بالایی را در معرفت دینی، معنویت و بصیرت و بینش سیاسی دارا می‌باشند که تعلق به ارزشهای مکتبی در رفتار، کردار، عملکرد و مدیریت آنها آشکار است.
2- مردمی بودن: سپاه که نهادی برخاسته از متن توده‌های متدین جامعه است همواره یکی از ویژگی‌های ذاتی خود را که مردمی بودن بوده حفظ کرده است این ویژگی با شجره طیبه بسیج نهادینه گشت و این امتیاز سپاه را به یک قدرت ملی مردمی در نظام جمهوری اسلامی تبدیل کرد.
3- ولایی بودن: اعتقاد و التزام و عشق به ولایت در وجود پاسداران یکی از ویژگی‌های برجسته سپاه است و این ویژگی سپاه را به عنوان نهاد مکتبی و ولایی در جامعه ایران معروف کرده است.
?- شهادت‌طلبی: روحیه و خصلت فداکاری، ایثار، جانفشانی برای آرمانهای دینی و انقلابی با روحیه شجاعت و تهور، این توان را به سپاه داده که در مواجهه با دشمنان داخلی و خارجی با تمام قدرت ایستادگی نماید ایستادگی همت‌ها، بروجردی‌ها خرازی‌ها و کلاهدوزها در مقابله با ضد انقلاب داخلی و دشمنان متجاوز در حماسه هشت سال دفاع مقدس تابلویی زرین و افتخارآفرین از نقشه برجسته سپاه را ترسیم نموده است.»
قلمرو عملکرد سپاه
سپاه بر اساس رسالت پاسداری از انقلاب و دستاوردهای آن، هر عرصه‌ای از کیان نظام مقدس جمهوری اسلامی که بر اساس تهدیدات سخت، نیمه سخت و نرم به خطر بیفتد، عملاً خود را موظف به دفاع و مقابله با آن می‌داند. بنابراین مهمترین قلمروهای عملکرد سپاه در محورهای ذیل خلاصه می‌شود:
الف: جنگ سخت (عرصه نظامی): سپاه به عنوان یک نیروی مسلح نیرومند و انقلابی، در هر شرایطی آماده پاسخگویی و مقابله با هجمه خارجی در کمک به ارتش جمهوری اسلامی بوده است نمونه آن در دوران دفاع مقدس در برابر هجوم ناجوانمردانه ارتش بعثی عراق به خاک میهن اسلامی بود که نمونه‌ای از صحنه نمایش اقتدار و غرور آفرین سپاه در مواجهه با تهدید سخت بود. که در اشکال عملیات نامنظم چریکی، منظم محدود و عملیات گسترده و منظم نظامی در حماسه هشت سال دفاع مقدس انجام گرفت. اوج هنر نمایی و عملیات آفرینی معجزه آسای سپاه را در عملیات هایی، چون فتح المبین، بیت المقدس و والفجر 8 و می‌توان مشاهده نمود که تمامی دشمنان نظام جمهوری اسلامی را به حیرت واداشت. همانهایی که فتح سه روزه تهران را از سوی سردار نگون بخت قادسیه "صدام حسین"، انتظار داشتند، توانمندی امروز سپاه و ارتقاء آمادگی در مواجهه با تهدیدات خارجی به گونه‌ای است که کوچکترین تهاجم و تهدید نظامی دشمن، با پاسخ کوبنده و همه جانبه سپاه مواجه خواهد شد.
ب: جنگ نیمه سخت (عرصه امنیتی): سپاه در عرصه امنیتی و اطلاعاتی و مقاله با آشوبها و بحرانهای داخلی توانمندی بالایی دارد و از این توانمندی برای کمک به وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی بهره گرفته است. با این توان قوی مهار بحرانها و مدیریت آشوبهای احتمالی، قدرت بازدارندگی اقتدار آمیزی را در دفاع از نظام جمهوری اسلامی ایجاد کرده است. از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا به حال همواره یکی از راهبردهای دشمن بهره‌گیری از جریان‌های برانداز داخلی در مواجهه با جمهوری اسلامی بوده است، راهبرد بی‌ثبات‌سازی، آشوب‌آفرینی و برپایی غائله‌ها و فتنه‌ها و نیز حرکت‌های تجزیه طلبانه در طول سه دهه گذشته همواره در دستور کار استکبار جهانی بویژه آمریکا و دیگر دشمنان جمهوری اسلامی بوده است. با مروری بر وقایع آغاز انقلاب و برپایی فتنه‌هایی چون غائله ترکمن صحرا، فتنه کردستان، آشوب خلق عرب در خوزستان، غائله شریعتمداری و خلق مسلمان در آذربایجان، فتنه ترور شخصیت‌های انقلاب، جریان برانداز حزب توده، حمله به شهر هزار سنگر آمل توسط کمونیست‌ها، انفجار مراکز حساس نظام توسط منافقین و دهها توطئه دیگر همچون کودتاها، دشمن در صدد جنگ داخلی و نابودی جمهوری اسلامی بود. نقش سپاه و روحیه شهادت طلبی و شجاعت بی‌نظیر پاسداران در مقابله با توطئه‌های مذکور و مواجهه با دشمنان قسم خورده داخلی به گونه‌ای بود که امام در توصیف آنان فرمودند:
«جوانان ارجمند و عزیز ما درجبهه‌های داخلی از عمق جنگ‌های وسیع تا بیغوله و پناهگاههای بزرگ منحرفان غافل از خدا، دموکرات و کومله تا منافقین و فدایی خلق و حزب خلق باصطلاح مسلمان تا حزب توده و سایر گروهک‌های کوچک و بزرگ را با فداکاری‌ها و خداطلبی‌ها آن چنان قلع و قمع کردند که دنیا را با همه دشمنی‌ها که با جمهوری اسلامی دارند به اعجاب و تحیر درآوردند. ...
ج: عرصه جنگ نرم: در سالیان اخیر نقش سپاه در مواجهه با بحرانها و آشوبهای داخلی و مقابله با فتنه‌هایی همچون 18 تیر 78، مهار جریان برانداز ملی- مذهبی‌ها در سال 79 از بین بردن حرکت‌های ضدانقلابی گروهک پژاک و دهها مأموریت دیگر در راستای رسالت سپاه نقش برجسته ای بوده است.
در دهه اول انقلاب دشمنان نظام دارای صف‌بندی شناخته شده‌ای بودند و به راحتی می‌شد مرزبندی آنان را با دوستان انقلاب تشخیص داد و اساساً دشمن شناسی سالهای آغازین انقلاب کار چندان پیچیده‌ای نبود اما به تدریج و به خصوص از دوم خرداد 76 به بعد فضای سیاسی کشور دچار پیچیدگی‌هایی شد که شناخت جبهه حق و باطل را دشوار می‌ساخت و نیاز به بصیرت دینی و سیاسی در جامعه به طور روزافزون احساس می‌شد. هر چه از مبداء انقلاب فاصله می‌گیریم تشخیص صحنه مبارزه با مخالفان نظام و دفاع از انقلاب پیچیده‌تر می‌شود و شرایط را به سمت شکل‌گیری فتنه بیشتر سوق می‌دهد، زیرا وقتی دشمن به مرور از رویارویی مستقیم و ایجاد ترور و ناامنی و دهها شیوه دیگر خود ناامید می‌شود و طرفی نمی‌بندد شیوه‌های نوین و کم هزینه‌تری را انتخاب می‌کند و امروز می‌بینیم که نهایت تلاش خود را به کار بسته است تا با سرمایه گذاری روی احزاب و تأثیرگذاری بر ذهن نسل جوان، با استفاده از ظرفیت‌های درونی نظام به مقابله با آن بپردازد. در چنین شرایطی است که مفهوم بصیرت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
اگر در دوران حاکمیت اصلاح‌طلبان با فتنه روبه‌رو بودیم، امروز به تعبیر مقام معظم رهبری با فتنه عمیق روبه‌رو هستیم به طوری که حتی برخی نخبگان نیز در تشخیص خود با مشکل مواجه شده‌اند. انتظار است که سپاه که می‌خواهد در مقابل چنین فتنه و یا تهدید پیچیده‌ای بایستد شناخت کافی از شیوه‌های دشمن داشته باشد.
اگر چه عده ای در تلاش بودند که سپاه را مجموعه ای صرفاً نظامی معرفی کنند و با همین القائات بخشی از کارکرد های سپاه را نزد افکار عمومی جامعه زیر سؤال می برند اما وظیفه سپاه ایجاب می کرد برای حفاظت از انقلاب و دستاوردهای آن همواره با تغییر ماهیت تهدیدات، قابلیت ها و شیوه های مقابله خود را نیز تغییر دهد.از زمانی که احساس شد دشمن به تهدید نرم روی آورده است سپاه با تدابیر مقام معظم رهبری و براساس رسالت ذاتی خود سعی کرد خود را با الزامات مقابله با چنین تهدیداتی وفق دهد البته سپاه در دوران دفاع مقدس (سالهای 59 تا 67 ) هم صبغه نظامی پیدا کرد و توانست با توجه به ماهیت نظامی تهدیدات آن زمان نیز موفق عمل کند اما طبیعی است هنگامی که ماهیت تهدیدات تغییر می یابد دیگر نمی توان با همان شیوه های گذشته به مقابله پرداخت همان طور که در همان دهه اول انقلاب در مقابله با تهدید منافقین، جریان بنی صدر و..... که ماهیت تهدید از نوع جنگ سخت نبود به خوبی مقابله کند و مورد تشویق حضرت امام (ره) قرار گیرد و این ازالزامات پویایی نهادی انقلابی مانند سپاه است.
امروز دیگر بحث تهدید نرم مطرح نیست بلکه ما وارد جنگ نرم شده ایم بدین معنی که دشمن اکنون تهدیدات خود را به فعلیت رسانده است و ما در حوادث پس از انتخابات به وضوح شاهد تلاش آنان برای براندازی نرم بودیم. در جنگ نرم دشمن و در حوادث پس از انتخابات، اگر ایفای نقش سپاه نبود، قطعاً امروز کشور وضعیت دیگری داشت. در این جنگ نرم وقتی جریان برانداز نیروهای خود را به سمت اغتشاش و تعرض به جان و مال مردم سوق دادند و احساس نیاز شده که حضور نیروهای بسیجی در صحنه لازم است باز هم شاهد بودیم که حضور پر برکت آنها که با تقدیم 13 شهید همراه شد ،توانست آتش برافروخته فتنه را مهار کند و بار دیگر کارکردهای بی‌نظیر این نیروی مردمی را به رخ دشمنان بکشد وباز هم یادآور فرمایش حضرت امام خمینی(ره) می شویم که فرمودند:«اگر سپاه نبود کشور هم نبود»، قطعا اگر در این فتنه عمیق عملکرد دقیق سپاه نبود کشور با آسیب‌های جدی مواجه می‌شد. به همین دلیل حجم تخریبها علیه سپاه و بسیج امروز شدت گرفته چون آنان به خوبی فهمیده‌اند که سپاه اجازه تعدی به اصول انقلاب را به هیچ جریان و گروهی نخواهد داد.
نقش سپاه در خنثی کردن فتنه 88
همان طور که ذکر شد راهبرد بی‌ثبات‌سازی، آشوب آفرینی و برپایی غائله‌ها و فتنه‌ها و نیز حرکت‌های تجزیه‌طلبانه در طول سه دهه گذشته همواره در دستور کار آمریکایی‌ها و دیگر دشمنان جمهوری اسلامی بوده است و سپاه بر اساس رسالت پاسداری از انقلاب و دستاوردهای آن، هر عرصه‌ای از کیان نظام مقدس جمهوری اسلامی که بر اساس تهدیدات سخت، نیمه سخت و نرم به خطر بیفتد عملاً خود را موظف به دفاع و مقابله با آن می‌داند. به همین جهت دشمنان خارجی و نیز مخالفین و معاندین داخلی هم در نقطه مقابل سعی در تخریب این نهاد مؤثر در حفظ و حراست از انقلاب و نظام اسلامی می‌کند که البته هدف اصلی آنها هم از شدت بخشیدن به تخریبها علیه سپاه خارج کردن سپاه از میدان رویارویی با دشمن میباشد. در فتنه 88 و در جریان انتخابات ریاست جمهوری دهم و حوادث پس از آن نمونه بارز هوشمندی، تلاش و مقابله جدی سپاه با فتنه برای دفاع از نظام جمهوری اسلامی را شاهد بودیم.
بررسی محتوایی سپاه از فتنه اخیر و رصد حوادث مربوط به آن چه قبل و بعد از انتخابات، توانست شناخت عمیق و دقیقی از جریانات و حوادث مختلف انتخابات ریاست جمهوری برای مجموعه خود ایجاد کند و به همین دلیل آنچه رخ داد مجموعه سپاه را به هیچ عنوان دچار تردید نکرد، چون شناخت کافی از برنامه‌های دشمن وجود داشت. انتظار نیز همین است که آن نیرویی که می‌خواهد در مقابل چنین تهدید پیچیده‌ای بایستد شناخت کافی را از شیوه‌های دشمن داشته باشد. اگر ایفای نقش سپاه نبود قطعاً امروز کشور وضعیت دیگری داشت. آنچه که مشخص و قطعی بود راه افتادن یک جنگ نرم در قالب کودتای مخملی یا انقلاب رنگی بود و جریان برانداز عوامل میدانی خود را وارد صحنه کرد. در زمان اوج آشوبها همه دیدند که دشمنان چگونه آشکارا وارد میدان شدند و خود را در کنار جریان‌های برانداز قرار دادند و حمایتهای صریح بیگانگان از جمله رژیم صهیونیستی و هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا از میرحسین موسوی تماماً حاکی از آن بود که آنان به ثمربخش بودن تلاشهای خود در طول این چند سال اطمینان داشتند. آنچه توانست این فتنه عمیق را خنثی کند، علاوه بر تدابیر حکیمانه و بی‌نظیر مقام معظم رهبری و خطبه تاریخی ایشان در 29 خرداد ماه، جانفشانی پاسداران و بسیجیان تحت رهبری داهیانه فرمانده معظم کل قوا بود. البته تلاش و زحمات دیگر نهادها، سازمان ها و دستگاهها به ویژه نیروی انتظامی را نباید نادیده گرفت و هر کدام از آنان در مهار فتنه ایفای نقش کردند. اگر بخواهیم با نقش برجسته سپاه در مهار این فتنه بیش از پیش آشنا شویم، کافی است در متن اعترافات برخی از متهمین دادگاه عوامل فتنه تامل بیشتری داشته باشیم.
اکنون دشمنان و بدخواهان به خوبی فهمیده‌اند آن مجموعه‌ای که به طور سازمان یافته وجود دارد و می‌تواند انقلاب را در مقابل خطرات حفظ کند سپاه پاسداران است. البته این به معنای نادیده گرفتن سایر مجموعه‌ها نیست لکن سپاه به خاطر فلسفه وجودی خود برای دفاع از انقلاب کارایی خود را نشان داده است و این واقعیتی است که دوست و دشمن به آن معترف هستند.
طبیعی است وقتی که سپاه از چنین قابلیتی و ظرفیتی برخوردار باشد گروههایی که خواسته‌های نامشروعشان در جهت براندازی نظام قرار دارد این مجموعه را مزاحم خواسته‌های شوم خود می‌بینند و برای آنکه ضریب موفقیت خود را بالا ببرند در اقدامات مقدماتی خود تضعیف چنین نهادی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. آنها به خوبی می‌دانند تا موقعی که سپاه از پایگاه مردمی برخوردار است شکست‌ناپذیر باقی خواهد ماند.
کلمات کلیدی:
